Loterijen dragen minder geld af aan goede doelen

De Postcode Loterij en de Vriendenloterij, twee van de meest bekende goededoelenloterijen in Nederland, hebben de afgelopen jaren minder geld aan goede doelen geschonken. In 2004 bedroeg de afdracht nog 60% van hun opbrengst, maar dit percentage werd verlaagd naar 50%. In 2020 is de afdracht verder gedaald naar 40%. Deze daling heeft ertoe geleid dat, in vergelijking met 2019, goede doelen in de afgelopen drie jaar ongeveer € 140 miljoen aan financiële steun hebben misgelopen.

Grotere prijzen zouden moeten leiden tot meer verkoop van loten

De loterijen zelf handelen volgens de geldende wetgeving en maken geen inbreuk. De Wet Kansspelen op Afstand schrijft voor dat loterijen 40 procent van hun opbrengst moeten afstaan aan goede doelen. Deze regel is deels op initiatief van de loterijen zelf ingevoerd. De redenering hierachter was dat door de afdracht te verminderen, de loterijen de prijzenpot konden vergroten, wat op zijn beurt de verkoop van loten zou stimuleren en zo voor onveranderde of zelfs verhoogde vaste donaties aan goede doelen zou zorgen. Dit zou de plannen op lange termijn van de goede doelen niet in gevaar brengen en ze kunnen hun activiteiten voortzetten.

Echter, is dat nu nog niet te merken met loterijen die sinds 2020 en 2021 juist minder afdracht hebben gedaan naar goede doelen. Afgelopen jaar is er een lichte stijging te zien, maar in 2019 ging er veel meer geld naar goede doelen toe. Ruim € 470 miljoen wordt er jaarlijks door loterijen gegeven aan goede doelen. Sinds de wet Kansspelen op Afstand in 2021 van kracht werd, hebben de Nederlandse loterijen zo’n € 140 miljoen minder afgedragen aan goede doelen.

Afdracht aan goede doelen van 60% naar 40% sinds 2004

Het Droomfonds dat jaarlijks wordt uitgereikt door de Postcode Loterij is ook verminderd. In 2019 gaf de loterij nog bijna € 17 miljoen aan goede doelen uit het fonds, maar vorig jaar was dat verminderd met zo’n € 5 miljoen. Het Goede Doelen Platform, dat samenwerkt met ruim 230 goede doelen (cultuur- en sportorganisaties), heeft aangegeven dat de daling in giften voorzien was. Ze rekenen erop dat de afdracht in de aankomende jaren zal stijgen.

Het percentage van de afdracht aan goede doelen zijn twee keer gewijzigd: in 2004 werd het verlaagd van 60% naar 50%, en in 2020 opnieuw verlaagd naar 40%. Volgens de loterijen zelf was deze verandering bedoeld om hogere prijzen aan te bieden, in de hoop dat Nederlandse consumenten sneller loten zouden kopen.

Mensen willen eerder lot kopen als prijzenpot hoger is

Hoogleraar sport en recht Marjan Olfers, die onderzoek doet naar de kansspelsector en gokgedrag, heeft aangegeven dat mensen eerder geneigd zijn loten te kopen wanneer de prijzenpot groter is. Er zijn echter ook andere redenen die ze heeft genoemd: “De goklobby is verschrikkelijk sterk, vooral die van de Postcode Loterij. Die kan schermen met het geld dat loterijen ophalen voor goede doelen, en niemand is natuurlijk tegen goede doelen.”

Lobbyen in de Tweede Kamer

Eerder is gebleken dat de grootste loterijen in Nederland hebben gelobbyd bij de Tweede Kamer om geen gokwaarschuwing te hoeven tonen, zoals veel online kansspelaanbieders momenteel verplicht zijn te doen. De waarschuwingstekst is gewijzigd met de komst van de Kansspelen op Afstand wet, van “Speel bewust” naar “Wat kost gokken jou? Stop op tijd.”

Bovendien was er enige verwarring rond de bijdrage van loterijen aan goede doelen. Loterijen hadden aanvankelijk aangegeven dat ze bijna € 800 miljoen aan goede doelen bijdroegen, maar dit bedrag omvatte ook de kansspelbelasting, die in feite naar de staat gaat. Het gecorrigeerde bedrag van de bijdrage van loterijen aan goede doelen is nu bijgesteld tot € 600 miljoen, zoals vermeld op het Goede Doelen Platform.

Lastig om kritisch onderzoek uit te voeren

Kritisch onderzoek uitvoeren is volgens Marjan Olfers geen eenvoudige taak. Als onderzoeker krijg je te maken met uitdagingen, niet alleen vanuit de loterijen, maar ook vanuit hun achterban. In dit geval is de achterban gevormd door goede doelen, die op hun beurt afhankelijk zijn van de donaties die ze ontvangen van de loterijen.

Sinds de wijzigingen in de wetgeving dragen de goededoelenloterijen ook meer geld af aan kosten, namelijk € 30 miljoen extra. De loterijen geven aan dat deze extra kosten verband houden met uitgaven voor gokreclame om hun zichtbaarheid te vergroten, evenals om te kunnen innoveren bij de lancering van de Nederlandse online gokmarkt.

De afdrachten aan goede doelen door de loterijen zijn uit de jaarverslagen gehaald van de twee grootste loterijen in Nederland, namelijk de Nationale Postcode Loterij en de VriendenLoterij Tijdens overgangsjaren na zowel 2004 als 2020 hebben de loterijen meer dan het wettelijk verplichte percentage aan goede doelen geschonken.